David Hockney aan de top
Op de avond van 15 november 2018 werd David Hockney de duurste nog levende kunstenaar op de markt. Tot dan toe stond het record vijf jaar lang op naam van Jeff Koons, met zijn sculptuur Balloon Dog (Orange). Die avond in november werd Hockneys schilderij Portrait of an Artist (Pool with Two Figures) bij Christie’s in New York afgehamerd op $ 80 miljoen ($ 90,3 miljoen, kosten inbegrepen). De 84-jarige Britse kunstenaar is een aparte figuur op de kunstmarkt en in de kunstgeschiedenis.
Tekst: Gilles Bechet
Werken van David Hockney vind je in de meest prestigieuze musea ter wereld. Hij gaat nog lang niet met pensioen en blijft experimenteren met verschillende media. Zo maakt hij nu ook reeksen van tekeningen op zijn iPad en iPod. De verzamelaar die bij Christie’s het recordbod uitbracht, kocht niet alleen een Hockney, maar ook een stuk geschiedenis. In 1972 genoot de in 1937 geboren kunstenaar reeds erkenning. Hij was ook de belichaming van de onbezorgde leefwijze van de Californische jetset, tegen een achtergrond van prachtige stranden en wuivende palmbomen onder een blauwe hemel. Achter dit zorgeloze imago schuilde echter het liefdesverdriet om de breuk met zijn vriend en vroegere leerling Peter Schlesinger, op het schilderij afgebeeld in een roze jas, turend naar een figuur in het zwembad. De perfectionistische Hockney had de eerste versie van dit schilderij gedumpt, al had die hem zes maanden werk gekost, en was van nul af aan herbegonnen, twee weken vóór de opening van zijn tentoonstelling. Hij werkte liefst 18 uur per dag om de nieuwe versie tijdig af te krijgen.
Een miljoen bezoekers
Ook al oogstte David Hockney opvallend snel erkenning als toonaangevende kunstenaar, zijn Portait of an Artist (Pool with Two Figures) ging destijds naar een verzamelaar voor slechts $ 18.000 (rekening houdend met de inflatie zou dat nu zo’n $ 110.000 zijn). De prijzen op de kunstmarkt waren toen nog geen afspiegeling van zijn historische belang. In 1986 ging een eerste werk van hem onder de hamer bij Christie’s. Het ging om The House on Millar Place, een tekening uit 1979, toegewezen voor $ 10.450. Alles veranderde in 2017, met de grote overzichtstentoonstelling in Tate Britain (Londen), die daarna doorreisde naar het Centre Pompidou (Parijs) en het Metropolitan Museum of Art (New York). In totaal lokte die bijna 1 miljoen bezoekers. Ze kreeg ook opvallend veel media-aandacht. “Sinds 2017 zijn dubbel zoveel werken van David Hockney verkocht voor meer dan honderdduizend dollar. Het aantal bieders is gestegen met zo’n 30 %ˮ, aldus Pauline Haon, Associate Director bij Christie’s, gespecialiseerd in de kunst van de 20e en 21e eeuw. Een ander gevolg van die nu sterk toegenomen internationale aandacht is de evolutie van de geografische spreiding van de kopers: “De kopers zijn hoofdzakelijk Amerikanen en Britten, en in mindere mate kopers uit het Midden-Oosten en Azië. Toch telt Christie’s sinds 2017 drie keer meer kopers uit het Midden-Oosten en een derde meer uit Amerika.ˮ In 2020 ging Nichols Canyon, een bijzonder kleurrijk schilderij uit 1980, bij Phillips in New York van de hand voor $ 41.067.500. Op dit werk is de canyon te zien voor zijn woning, in Los Angeles. Met dit schilderij keerde Hockney terug naar het figuratieve, na zich jaren te hebben beziggehouden met fotografie. “Hockney geniet tegenwoordig internationale belangstelling, wat deels te verklaren is door zijn schilderijen. De toets en de levendige kleuren van Nichols Canyon getuigen van de sterke invloed van het fauvisme, dat het Europese publiek aanspreekt. Er is ook de invloed van de Chinese landschapsschilderkunst, die dan weer een Aziatisch publiek aanspreekt. Het licht waarin het werk baadt, is typerend voor Californië, waar Amerikaanse verzamelaars niet ongevoelig voor zijnˮ, verduidelijkt Jean-Paul Engelen, Deputy Chairman en Worldwide Co-Head bij Phillips, gespecialiseerd in de 20e-eeuwse en hedendaagse schilderkunst.
Nieuwe rijken
Door die groeiende bekendheid is meteen ook het profiel van de kopers veranderd. De historische verzamelaars, die altijd al geboeid waren door Hockney, krijgen nu het gezelschap van personen die op zoek zijn naar een bekend werk van hem. “Vorig jaar zagen we een verrassend groot aantal nieuwe kopers en verzamelaars arriveren. Er zijn ook zeer veel nieuwe rijken, belust op een werk dat hen raakt en een plaats heeft in de geschiedenisˮ, aldus Pauline Haon. Sinds hij in de vroege jaren zestig begon te schilderen en tekenen, is David Hockney nooit gestopt met innoveren. Hij beproefde uiteenlopende technieken om de ruimte te vatten en het driedimensionale ervan over te brengen op een tweedimensionaal object, zoals een doek of een blad papier. Aan het begin van zijn carrière had hij de ruimte gefragmenteerd in polaroid-mozaïeken. Daarna kwamen de video-installaties. “Een foto is altijd vlakˮ, luidde zijn uitleg in een BBC-interview in 2012. “Zelfs wanneer je die uitvergroot, blijft hij vlak.ˮ Vandaar dat hij datzelfde jaar door het Engelse platteland reisde met een jeep, voorzien van negen HD-camera’s, om daarmee simultaan uit lichtjes verschillende gezichtshoeken te kunnen filmen. Het resultaat daarvan werd uiteindelijk vertoond op een ‘muur’ van schermen. De Britse kunstenaar is altijd al een non-conformist geweest. Vanaf de jaren 2010 ontwikkelde hij een heel eigen techniek om te tekenen op een digitaal scherm. Het is puur vingerwerk: met zijn duim bedient hij zijn iPhone, en met de wijsvinger zijn iPad. Het gaat om multipels, gecreëerd in reeksen van 25 of 35 exemplaren. Aanvankelijk werden die aan de man gebracht via galeries, zoals Galerie Lelong & Co, in Parijs, die er op de beurs Art Brussels al verschillende keren enkele van te koop aanbood. Al snel kon je ze ook in veilingzalen op de kop tikken.
Trouw aan zijn artistieke visie
Gezien de omvang van zijn productie hoeft het niet te verbazen dat het aanbod van werken van David Hockney op de markt ruim en gevarieerd is. Dat gaat dan van digitale of papieren edities, schilderijen op doek tot tekeningen en aquarellen, voor prijzen gaande van $ 900 voor een exemplaar van een editie, tot een veilingrecord van $ 90 miljoen. Aangezien de markt dol is op records, heeft het record behaald met het dubbelportret aan een zwembad de belangstelling nog vergroot. “Dat heeft zijn marktwaarde zeker doen toenemen. Een nieuw recordbedrag heeft vaak een rechtstreekse invloed op de verkoop van een kunstenaarˮ, bevestigt Pauline Haon. Als eeuwige rebel, wars van conventies, is David Hockney altijd trouw gebleven aan zijn artistieke visie en aan het figuratieve, zelfs toen de abstractie, het minimalisme en andere bewegingen toonaangevend waren in de tweede helft van de 20e eeuw. “Wanneer hij rustig in zijn hoekje zat te werken, keek de kunstwereld de andere kant op. Nu het figuratieve echter weer volop van de partij is, zie je hoe groot zijn invloed op tal van jonge kunstenaars is, groter dan zijn historische belang. David Hockney genoot al vrij snel erkenning, sinds werk van hem te zien was in de Royal Academy, maar de erkenning die hij nu geniet, is zo breed dat die alleen maar blijvend kan zijn op de markt, en wellicht zelfs nog zal toenemenˮ, besluit Jean-Paul Engelen.
Bezoeken
David Hockney: werken uit de Tate Collectie, 1954-2017
David Hockney: de komst van de lente, Normandië 2020
Bozar
Ravensteinstraat 23
Brussel
www.bozar.be
08-10 t/m 22-01-2022