De baanbrekende kunstenaar Lygia Clark (1920-1988) wordt internationaal geroemd als een invloedrijke vernieuwer van wat kunst kan zijn. Eerst geometrisch abstracte schilderkunst en vanaf de jaren zestig kunst om te voelen, te horen, te ruiken, door te kruipen en zelf uit te voeren. Neue Nationalgalerie in Berlijn komt voor de dag met het eerste retrospectief in Duitsland van de Braziliaanse kunstenaar. Bovendien is het bijna dertig jaar geleden dat er een retrospectief was in Europa.
Participatie, daar draaide het om in de experimentele kunstpraktijk van Lygia Clark (1920, Belo Horizonte-1988, Rio de Janeiro). Ze keerde zich radicaal af van het conventionele kunstwerk en reikte instrumenten aan voor zintuiglijke en psychische ervaringen. Een beroemde foto toont een jonge vrouw met Clarks werk Óculos (1966): een duikbril voorzien van twee in- en uitvouwbare metalen staven en op elke staaf twee draaibare schijven. Als extra lenzen, maar ze zijn aan beide kanten een spiegel. De bizarre bril is een van haar ‘sensoriële objecten’, die ze later ‘relationele objecten’ noemde. De foto is in 1973 genomen door haar zoon Eduardo. Naar iemand kijken die in de weer is met een werk van Clark levert dikwijls een poëtisch en bevreemdend beeld op. Maar het eigenlijke kunstwerk is de ervaring. De vier spiegels fragmenteren de omgeving en je staart ook in je eigen ogen. Omdat Óculos iets heeft van een surveillancetoestel wordt het soms geïnterpreteerd als een reactie op de censuur van de militaire dictatuur in Brazilië na de staatgreep in 1964. Behoorlijk zwaar om te dragen, dat wel. Kijken is niet altijd comfortabel. Er bestaat een andere versie, Diálogo de Óculos, waarbij twee personen ter hoogte van de ogen aan elkaar vastzitten. Tegelijk hinderlijk en ongemakkelijk, maar intiem en sensueel: zoiets voel je dikwijls.
